بنگاه مستقل خیریه آبلوله :
بنگاه مستقل خیریه آبلوله بیرجند از جمله بزرگترین موسسات وقف عام در استان خراسان جنوبی و شاید ایران می باشد که در تامین آب به عنوان یکی از حیاتی ترین ماده مورد نیاز مردم شهر بیرجند نقش بسزایی داشته است . اين بنگاه‌، اولين سازمان آبرساني در ايران است كه در سال 1302 در شهر بيرجند شروع به فعاليت كردهاست‌. چگونگي شكل گيري و برپايي بنگاه آب لوله و بخشهاي سازماني آن به شرح ذيل مي‌باشد:

برپايي و تأسيس :
در روزگاران گذشته براي تأمين آب شهر بيرجند، آب انبارهايي توسط افراد خير و نيكوكار ساخته شده بود كه ازآب قنوات و آباديهاي دامنه كوه باقران پر مي‌گشت و تنها منبع تأمين آب شرب اهالي در تابستان به حساب مي‌آمد. در سال 1302 هجری شمسی 30 نفر از خیرین بیرجند برای رفع مشکل آب شرب شهرتصمیم به خرید روستایی به نام علی آباد روی سینه گرفته و تا سال 1328 جمعاٌ 1220 سهم از 1440 سهم مالکیت آب و اراضی این روستا و دشت کاوه را خریداری و وقف بر تامین آب شرب شهر نمودند . انتقال آب این روستا به شهر به وسیله لوله های چدنی و به طول 9 کیلومتر انجام گرفته که این لوله ها بخشی از هندوستان خریداری و به وسیله شتر از راه کویر به بیرجند حمل شد و مقداری نیز از کمپ انگلیسی ها از سفیدابه به بیرجند منتقل گردید. برای اینکه این صدقه جاریه پایدار بماند خیرین مورد بحث با تاسیس موسسه ای به نام بنگاه مستقل آب لوله بیرجند اقدام به تدوین اساس نامه ای نموده و آن را در قالب یک شرکت وقفی عام به شماره یک در سال 1327 به ثبت رسانده و در ماده 8 اساس نامه وقفیت ان مورد تاکید قرار گرفته است . استفاده از آب انبارها به علت بهداشتي نبودن آنها سبب شيوع انواع بيماريها مي‌گرديد. لذا در زماني كه هنوز هيچ يك ازشهرهاي ايران داراي آب لوله كشي نبود، اولين انديشه‌هاي لوله كشي و آبرساني بهداشتي در بيرجند جوانه زد. اين دوران‌مقارن با پايان جنگ جهاني اول بود و لوله‌هايي كه ارتش انگلستان براي لوله كشي اردوگاههاي نظامي خود به منطقه سفيدانه‌واقع در 250 كيلومتري بيرجند و نقاط ديگر آورده بودند و بلااستفاده باقي مانده بود، براي استفاده در اين طرح مورد توجه‌قرار گرفت‌. براي تأمين آب مورد نياز نيز بعضي از مالكين قريه علي‌آباد سهم خود را از قنات علي‌آباد واگذار نمودند وهمچنين براي فراهم نمودن سرمايه‌، تقريباً تمامي متمولين شهر گرد هم آمده و هر كسي به فراخور تمكن مالي خود مبلغي‌كمک نمود.

اهداف :
غرض از تشكيل بنگاه‌، اداره امور مربوط به حفظ و نگهداري مسير لوله‌هاي آب بيرجند و نيز توسعه شبكه لوله‌كشي اين‌شهر بمنظور بهره‌مندي عمومي سكنه شهر، عنوان مي‌كند.

مؤسسين : تركيب هيئت مؤسسين بنگاه‌، شامل گروهي 30 نفر شامل روحانيون طراز اول‌، متمولين بازار و سياستمداران وقت ازجمله نماينده منطقه و تعدادي از فرهنگيان بود.

اولین شیرینی پز  نان لوله :
مادر رمضان معروف به سكينه تلوسك نام اولين شيريني پز نان لوله در بيرجند است . گفته شده كه او در خانه ي يكي از ثروتمندان شهر پيش خدمتي مي كرده آن خانواده قالب اين شيريني را از روس آورده بودند و سكينه هم چون در اين خانه كار مي كرده پس به مرور زمان كار با اين قالب و طرز تهيه اين شيريني را مي آموزد . بنا به وصيت زن خانه پس از مرگش قالب را به سكينه مي دهند تا از آن استفاده كند .پس از آن او به خانه هاي مردم مي رفت , و براي آنها نان لوله مي پخت و از اين راه درآمد خوبي هم داشت .گويا براي اينكه كسي ازروي اين قالب براي خودش نسازد , هيچ وقت اين قالب را از خودش دور نمي ساخت و آن را به كسي نمي داد . و در پايان هم توسط چراغ پريموس سوخت و كتاب زندگيش بسته شد .

اولین سینماهای بیرجند :
اولین سینما در بیرجند در سال 1292 شمسی , توسط آقای محمد رضا صمصام الدوله حاکم زابل ساخته شد . این سینما از برق کارخانه ای بنام "مارشال" استفاده می کرد و به نمایش فیلم های صامت می پرداخت. دومین سینما در سال 1340 در میدان مرکزی بیرجند توسط آقای محمد رضا فریدونیان , تاسیس گردید که بعد ها به سینما فردوسی شهرت یافت . سومین سینما در سال 1345 توسط آقایان رضا کاشانی و احمد خزائنی بنام سینما پارس دایر گردید که در حال حاضر به سینما قدس مشهور می باشد .در حال حاضر سینما های فردوسی و قدس زیر نظر بنیاد مستضعفان خدمات خود را ارائه می دهند .